Gaur Eusko Legebiltzarrean hitza hartu dut ideia argi bat defendatzeko: hizkuntza-eskubideak oinarrizko eskubideak dira, giza eskubideak dira, eta ezin dira bigarren maila batean kokatu, ezta beste batzuen aurrean hierarkizatu ere.
Azpimarratu nahi izan dut, lehenik eta behin, guztiz bat natorrela EAJko Markel Olanok egin duen hitzaldiarekin, eta sintonia politiko positiboa dagoela gai honen inguruan. Kointzidentzia horrek gauzak normaltasunez egiten hasteko balio beharko liguke. Normalena, Legebiltzar batean, ez da bi lege-proposamen paralelo erregistratzea helburu berarekin, baizik eta lehenago esertzea, hitz egitea eta proposamen partekatu bakarra adostea. Hori da gure erakundeak sendotzeko eta herritarrak errespetatzeko modua.
Baina formatik harago, hondoa dago. Hau ez da euskaldunen eta ez euskaldunen arteko eztabaida. Datu soziolinguistikoek erakusten dute hori: Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan, euskaraz ez dakiten baina beren sustapena eta presentzia soziala irmoki defendatzen duten pertsona asko eta asko daude. Euskal gizarteak azken 40 urteetan, eskolaren eta familien erabaki askeen bidez, euskara gehiago nahi duela erakutsi du, euskarak ateak irekitzen dituelako eta herri honen bizi nahiaren parte delako.
Benetako banalerroa ez dago abertzale eta ez abertzaleen artean, demokraten eta edozein demokraziatako oinarrizko printzipio batekin arazoak dituztenen artean baizik: eskubide guztiak pertsona guztientzat. Euskararen Legea onartu zenetik lau hamarkada baino gehiago igaro eta gero, 6 eta 10 urteko nire alabak ezin badira euskaraz artatu Osakidetzan, defizit demokratiko nabarmen baten aurrean gaude.
Euskararen minorizazio egoera ez da fenomeno naturala. Historikoki egin diren politiken, 40 urtez gure hizkuntza debekatu zuen diktaduraren eta, gaur egun, eskuin muturraren erasoen emaitza da. Horregatik, politika publiko sendoekin erantzun behar dugu, legez aitortutako eskubideak eraginkorrak izango direla bermatzeko.
1982ko adostasunak ere eguneratu behar ditugu. 40 urte baino gehiago igaro dira, errealitate soziolinguistikoa aldatu egin da, belaunaldi berriak bestelako testuinguru batean bizi dira eta akordio berrituak behar ditugu. Eta horretarako hiru printzipio planteatzen ditut:
- Hizkuntza eskubideak giza eskubideak dira, zatiezinak eta ez hierarkizagarriak.
- Euskara eta gaztelaniaren arteko benetako berdintasunak, hizkuntza ofizial gisa, oinarrizko printzipioa izan behar du.
- Pragmatismoz eta enpatiaz jokatu behar dugu, eskubideak bermatuz inor atzean utzi gabe.
Gure lege proposamena Galiziako ereduan oinarritzen da: enplegu publikoan hizkuntza eskakizunen sistema blindatzea. Paradoxikoa da han Alderdi Popularrak gehiengo osoz aplikatzen duenak hemen horrenbesteko eztabaida sortzea.
Azken finean, herri honetako gehiengo sozialak jada adierazi duena gauzatzea da kontua: euskarak aurrera egin behar du, guztion ondarea delako eta berdintasuna bermatzen duelako. Gauzak normaltasunez egiteko unea iritsi da, etorkizuneko ikuspegiarekin eta euskara defendatzea demokrazia defendatzea dela sinetsita.
